HİYEROGLİFLERDE DİKEY ÇİZGİ, SAYILAR, SAYGI İFADELERİ, YAZIM YÖNÜ VE ÇOK SESLİLER-BÖLÜM I

NOT 1: Bu dersimizde başlıktan da anlaşılacağı üzere hiyerogliflerde dikey çizgi(ler) gördüğünüz zaman bunun ne anlama geldiği, sayıların ya da çoğul ifadelerin nasıl gösterildiği, saygı gerektiren Tanrı ve Tanrıça isimlerinin nasıl yazıldığı, hiyerogliflerin nasıl okunması gerektiği ve çok sesi karşılayan hiyerogliflerin neler olduğu ve bunların nasıl okunması gerektiği konusunda bilgiler verilecektir.

NOT 2: Başlıktan da anlaşılacağı üzere anlatılacak konu sayısı fazla olduğundan dersi 2 bölüme ayırmayı uygun gördüm. Dolayısıyla bu bölümde sadece hiyerogliflerde dikey çizgi ve çokluk ifadelerini anlattım.

Hiyerogliflerde Dikey Çizgi:

Bir hiyeroglifin altında veya üstünde dikey bir çizgi gördüğünüz zaman söz konusu hiyeroglif artık sadece bir harfi karşılamaktan çıkmakta, bir önceki dersimizde bahsetmiş olduğum ideografik özellik kazanmaktadır. Aşağıdaki örnekle demek istediğimi daha iyi anlayacaksınız:

                                                       

Yukarıdaki hiyeroglifi tek başına gördüğünüz zaman bunun “r” harfini karşıladığını anlayabilirsiniz (ilk dersimizi hatırlayın).

Oysaki aşağıdaki şekilde, yani hiyeroglifin altında veya üstünde dikey bir çizgi ile gördüğünüz zaman artık bu hiyeroglif ideografik özellik kazanmıştır ve “ra” şeklinde okunması gerekir. Ra, Antik Mısır’da Anu (Heliopolis) şehrinin baş tanrısının ismi olmakla birlikte kelime olarak “ağız” anlamına gelmektedir. Zaten şekle bakıldığında ağıza benzediği anlaşılır.

                                                       

                                                           

Çoğul İfadelerin Yazılışı ve Okunuşu

Bahsedilen unsur maksimum 2 adet olduğunda (dual) bunu ifade etmek için kullanılması gereken hiyeroglif  

budur (ilk dersimizi hatırlayın, bu hiyeroglif “ii” sesine karşılık geliyordu). Zaten şekle bakıldığında çift adet olma durumunu bu hiyerogliften daha iyi karşılayan başka bir hiyeroglif olamayacağını anlarsınız.

Gösterim biçimine örnek verelim:

                                                     

                                                     

Yukarıdaki hiyeroglifleri okuyabilmeniz için öncelikle okumaya hangi yönden başlamanız gerektiğini bilmelisiniz. Dikkat ederseniz “u” sesini karşılayan civciv görünümündeki hiyeroglif sol tarafa bakıyor. Dolayısıyla okumaya soldan başlamalısınız. En soldaki hiyeroglif, ideografik özelliktedir ve “ta” sesini karşılar (ikinci dersi hatırlayın), sonraki hiyeroglif “u” sesini karşılar, en sağdaki iki çizgi ise “ii” sesini karşılar. Bunları birleştirdiğimiz zaman “tauii” şeklinde bir okuma yapmamız gerekir. En sağdaki çift çizgi kelimeye çoğul anlamı verdiğinden (kelimenin anlamına göre çoğul anlamı verip vermediğini anlayacaksınız) “y” şeklinde okunması gerekir. Demek ki yazılanlar “tauy” şeklinde okunmalıymış. Bahsi geçen hiyerogliflerin anlamsal karşılığı ise “2 toprak/ 2 arazi/ 2 kara parçası” (the two lands) anlamına gelir.

İkiden fazla sayıdaki miktarları ifade etmek için ise aşağıdaki çizgiler kullanılır:

                                                          

                                  

                                                       ya da

                                                      

                                                       ya da

                                                          

                                                            

Örnek verelim:

                                                   

                                                   

Yukarıdaki gösterim biçimi de tıpkı dersin başında belirttiğim gibi hiyeroglife ideografik özellik kazandırdığından hiyeroglif  “r” harfinden çıkmıştır ve “ra” anlamı kazanmıştır. Altındaki üç çizgi ise onun “rau” şeklinde okunması gerektiğini belirtir. Hiyeroglifin anlamı “ağızlar” dır.

Söz konusu gösterim yukarıdaki gibi yapılabileceği gibi aşağıdaki gibi de gösterilebilir:

                                                    

                                                

Yani hiyeroglifi üç kere yazarak da aynı anlamı vermeniz mümkündür.

Dikkat edilmesi gereken bir unsur ise çift (2 adet) anlamını karşılayan hiyerogliflerin sonunda “y” sesi ile “2den fazla” anlamını karşılayan hiyerogliflerin ise sonunda “u” sesi ile okunmasıdır.

Şimdi konuyla ilgili örnekler verelim:

Örnek 1:

                   ya da           ya da     
   

Antik Mısır dili karşılığı: Neteru

Türkçe karşılığı: Kutsallar (tanrı, tanrıça veya diğer kutsal varlıklar olabilir)

İngilizce karşılığı: (The divinities)

Açıklama: İkinci dersimizi hatırlarsanız, bayrak şeklindeki bu ideografinin “neter” (kutsal) anlamına geldiğini anlarsınız. Birinci gösterimde altında üç dikey çizgi olduğunu görüyorsunuz, bu kelimeye çoğulluk (ama 2’den fazla) anlamı verir ve doğal olarak sonunda “u” sesi ile okunması gerekir. İkinci gösterimde kelimenin sağ tarafındaki alt alta üç çizgi de çoğulluk anlamı verir, son gösterimde ise “neter” anlamındaki hiyeroglifin 3 kere yazıldığını görüyoruz, bu da çoğulluk anlamı verir. Dolayısıyla “neteru” anlamının 3 şekilde de verilebileceğini öğrenmiş olduk.

Örnek 2:

     ya da  

Yukarıdaki hiyeroglifi ilk dersimizden hatırlarsınız “g” sesine karşılık geliyor idi. Bu hiyeroglif aynı zamanda “ns” sesini de karşılamaktadır. Yanına aldığı “t” sesi ile birleştiğinde “nest” kelimesini karşılar. Hiyeroglif aynı zamanda yanına “t” sesi almadan da ideografik özellik gösterip “nest” kelimesini karşılamaktadır. “Nest” kelimesinin Türkçe karşılığı “taht” demektir.

                ya da         ya da    

                                                 

Yukarıdaki gösterim biçimlerinin üçü de aynı anlamı karşılar:

Antik Mısır dili karşılığı: Nestu

Türkçe Karşılığı: Tahtlar

İngilizce karşılığı: Thrones (“Game of Thrones” daki thrones J )

Bölüm I’i burada sonlandırıyorum. Dersin ikinci kısmında görüşmek üzere.

Medtu Neter’le kalın!